Relacja z debaty online „Wspólna Polityka Rolna i wyzwania dla polskiego rolnictwa”

12 listopada 2020 roku odbyła się kolejna debata z cyklu #RODMonline organizowana przez Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Łodzi. Przedmiotem debaty była „Wspólna Polityka Rolna i wyzwania dla polskiego rolnictwa”.

W debacie wzięli udział: Danuta Pilarska – Prezes Zarządu Związku Zawodowego Rolników Ekologicznych św. Franciszka z Asyżu, Justyna Zwolińska – przedstawicielka organizacji „Koalicja Żywa Ziemia”, Katarzyna Laskowska – Naczelnik Wydziału Programowania Wspólnej Polityki Rolnej w Departamencie Wspólnej Polityki Rolnej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW) oraz Tomasz Figurski Naczelnik Wydziału Realizacji Płatności Bezpośrednich​ w Departamencie Płatności Obszarowych MRiRW. Debatę moderował Rafał Górski – prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.

Wspólna polityka rolna to program unijny, którego celem jest integracja rolnictwa na skalę państw członkowskich Unii Europejskiej. Do jej najważniejszych zadań należy m.in. wsparcie rolników, dbanie o standardy życia w sektorze rolniczym oraz ochrona obszarów wiejskich. Dzięki wspólnej polityce zdaniem Komisji Europejskiej, dynamicznie rozwija się produkcja żywności, a społeczności wiejskie zyskują na znaczeniu. W obecnej perspektywie Wspólna Polityka Rolna zwraca się ku przeciwdziałaniu zmianom klimatu, wsparciu ochrony środowiska oraz zwiększania konkurencyjności rolnictwa wśród państw UE. Podczas debaty, zaproszeni goście poruszyli te wyzwania zarówno w skali mikro, jak i makro.

Debatę rozpoczął Rafał Górski, przywołując nostalgiczne wspomnienia wsi z dzieciństwa, której bazą było życie ziemi i ciężka praca rolników. Pierwsze pytanie dotyczyło małych i dużych gospodarstw rolnych oraz ich udziału w wytwarzaniu pożywienia. Tomasz Figurski wyraził wątpliwość, wskazując na różnorakie podejście państw członkowskich UE do wsparcia różnego rozmiaru gospodarstw rolnych. Zdaniem Katarzyny Laskowskiej małe gospodarstwa są ważnym elementem Wspólnej Polityki Rolnej. Podkreśliła, że obecny plany polityki rolnej na lata 2021-2027 pokazuje potrzeby małych gospodarstw rolnych, takie jak modernizacja, czy pomoc rolnikom produkującym żywność wysokiej jakości. W planach mowa jest także o sprzedaży bezpośredniej, która umożliwiłaby konsumentom nabywanie towarów z pierwszej ręki. Danuta Pilarska odnosiła się do pytania z punktu widzenia doświadczonego rolnika, o ponad 40-letnim stażu. Wyraziła duży zawód związany z obecną polityką Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wskazując na niskie wyniki w strukturze rolnictwa ekologicznego i jakości powietrza w Polsce. – Ja zdałam egzamin z rolnictwa ekologicznego, ale państwo polskie nie – stwierdziła. Justyna Zwolińska opowiedziała o postępie ekologicznym i dyskursie myślenia rolników pomiędzy latami 70. a obecnie. Skrytykowała strategię prowadzoną przez Ministerstwo Rolnictwa. Niepokojące jest to, że w planie Ministerstwa Rolnictwa nie ma mowy o rolnictwie ekologicznym i ochronie środowiska – stwierdziła Zwolińska. W odpowiedzi Tomasz Figurski, naczelnik z Ministerstwa Rolnictwa, wskazał na udział rolników konwencjonalnych w udziale polskiego rolnictwa. Zdaniem Figurskiego obecna debata publiczna jest zbyt skupiona na kwestiach ekologicznych i klimatycznych, a jednocześnie zapominamy o osiągnięciach, których realizacja nie byłaby możliwa bez polityki transferów płatnościowych.

Kolejne pytanie dotyczyło strategii „Od pola do stołu”, czyli wsparcia przez UE lokalnych systemów produkcji i dystrybucji żywności, a z drugiej przesuwania terminu wprowadzania w Polsce zakazu stosowania importowanych pasz opartych na GMO. Skąd takie rozbieżności? Zwolińska podkreśliła, że konkurencyjność nie powinna być wymieniana, w odniesieniu do żywności ekologicznej. Wskazała, że rolnictwo nie może istnieć bez środowiska i ekologii. Uważa, że sprzedaż bezpośrednia może to ułatwić, dzięki czemu zahamuje się trend zestawiania ekonomii i zdrowia, a na tym polega ta strategia. Pilarska z przykrością podkreśliła, że Polska wraz z kilkoma krajami UE (Grecja, Rumunia) dążyła do tego, aby programy ekologiczne dla rolnictwa były dobrowolne. – Polska jest śmietnikiem świata, ponieważ jest miejscem dla chorych warchlaków i niezdrowej żywności. Musimy zlikwidować tę organizację rolnictwa, bo to jest „cmentarz” dla nas. Porównując rolnictwo ekologiczne i konwencjonalne, na przykładzie mięsa gęsiego widać wszystko. To jest trucizna – dodała rolniczka. Katarzyna Laskowska zaprzeczyła, że minister rolnictwa na forum Rady UE głosował przeciwko rozwiązaniom środowiskowym w rolnictwie. Polska była przychylna tym rozwiązaniom, zabiegała jedynie o ich elastyczność dla polskiego rolnictwa. Jeśli chodzi o strategię „Od pola do stołu” zaznaczyła, że w tej strategii Ministerstwo planuje wziąć pod uwagę m.in. rolnictwo ekologiczne oraz warunek obniżenia stosowania antybiotyków oraz pestycydów. – Będziemy stosować strategię „Od pola do stołu”. Stawia ona na zrównoważony rozwój. To nie jest tak, że Polska działa wbrew temu, co mówi Unia Europejska – podkreślił Tomasz Figurski. Naczelnik powiedział, że w schemacie istnieje mowa o zmianach, jakie mogą nastąpić w kwestii roślin strączkowych, aby doprowadzić do wzrostu ekologiczności ich upraw. – Pamiętamy o zrównoważonym rozwoju – zakończył przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa.

Debata była niezwykle zacięta, a czas powoli się kurczył. Przyszła pora na pytania ze strony słuchaczy. Pierwsze pytanie dotyczyło wskazania możliwych luzowań regulacji ze względu na trwającą rywalizację amerykańsko-chińską. Przedstawiciele Ministerstwa Rolnictwa stwierdzili, że jest to zakres polityki handlowej, który nie dotyczy obszaru ich kompetencji, jednak negocjacje w zakresie ewentualnych poluzowań zobowiązań toczą się w oparciu o już leżące na stole dokumenty. Danuta Pilarska odpowiedziała na to pytanie wskazując na swoje wieloletnie doświadczenie. – Ja bym nic z Chin nie zjadła – stwierdziła Danuta Pilarska, odnosząc się niejako do wpływu rywalizacji amerykańsko-chińskiej. Podkreśliła, że dla rolników czas pandemii to czas wytężonej pracy i większych zysków, bo ludzie kupują bezpośrednio zdrowe produkty od rolników m.in. buraki, marchew. Justyna Zwolińska wskazała, że konkurencyjność Unii Europejskiej powinna polegać na jakości. Jeśli na tym będzie polegała produkcja żywności na starym kontynencie, to nasz rynek się obroni – podsumowała przedstawicielka „Koalicja Żywa Ziemia”.

W kolejnym pytaniu od uczestników koordynator RODM Łódź Paweł Marczak zapytał o szanse dla polskiego rolnictwa w związku z panującą pandemią i przerwanymi łańcuchami dostaw, czy wydłużonym czasem oczekiwania na towary. Danuta Pilarska powiedziała, że świat widoczny w mediach jest dla niej obecnie dość nienaturalny. Ludzie zaczęli zwracać się do rolnictwa ekologicznego. – My mamy aptekę na polu – podsumowała rolniczka. Zwolińska wspomniała o problemach branży mleczarskiej, powstałych podczas epidemii Covid-19. Z drugiej strony wskazała na zmiany w podejściu konsumentów, w wyniku czego żywność jest coraz bardziej kojarzona ze zdrowiem. Konsumenci w obawie przed utrudnieniami w dostawie żywności zaczęli szukać rolników, którzy produkują z szacunkiem i standardami ekologicznymi.

Na koniec Rafał Górski zapytał o oczekiwania wobec konsumentów. Pilarska, zapraszając konsumentów do korzystania z produktów ekologicznych wykazała, że zwrócenie się konsumentów wobec względnie droższej żywności ekologicznej może doprowadzić do oszczędności w walce o swoje zdrowie. Laskowska próbowała zachęcić konsumentów do interesowania się swoją żywnością. Justyna Zwolińska wskazała na brak oczekiwań wobec konsumentów, jednakże krytycznie wyraziła swoje oczekiwania wobec polityków i decydentów. Jako przedstawiciela jednej z organizacji tworzącej „Koalicję Żywej Ziemi” wyraziła chęć walki o zwiększenie świadomości rolników wobec Wspólnej Polityki Rolnej.

Podczas debaty na pewno nie zabrakło wielu emocji związanych z wyzwaniami polskiego rolnictwa. Widać było różnice związane z postrzeganiem problemu ze strony politycznej w zderzeniu z przedstawicielami III sektora oraz rolników. Oznacza to, że debata ta była wstępem do dyskusji o przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej i polskiego rolnictwa.

Autor: Wojciech Szymczak pod redakcją zespołu RODM Łódź

Foto: Zespół RODM Łódź