Dokąd płyniemy? Jacek Bartosiak analizuje współczesne przepływy strategiczne

Czym są globalne przepływy strategiczne? To ruch ludzi, towarów, technologii czy wiedzy, który zbudował współczesny ład światowy. Jego mechanizmy objaśniał ekspert do spraw geopolityki, dr Jacek Bartosiak, podczas spotkania z słuchaczami na Wydziale Ekonomiczno-Socjologicznym Uniwersytetu Łódzkiego 24 lipca 2019 roku.

Wykłady dra Jacka Bartosiaka, podobnie jak jego książki, cieszą się dużą popularnością. Wizyta eksperta w Łodzi zainteresowała bardzo wielu słuchaczy, którzy wypełnili uniwersytecką aulę. Po zakończeniu wystąpienia prelegenta był również czas na zadawanie pytań. Było ich wiele. Spotkanie zorganizował Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej prowadzony przez Instytut Spraw Obywatelskich.

NAGRANIE ZE SPOTKANIA

Jacek Bartosiak wyjaśniał, że strategiczne przepływy to ruch ludzi, towarów, technologii, wiedzy, informacji, kapitału czy danych, pomiędzy mocarstwami. Tworzą one geopolitykę, z niej zaś wynika historia. Historia, która w wykładzie dra Bartosiaka stanowiła tło, pozwalające zrozumieć istotę strategicznych przepływów.

Z racji, że główną magistralą przepływów światowych dotychczas był Ocean światowy, szansę na przewagę zyskiwały państwa brzegowe. Spośród wszystkich graczy, na czoło wysunęły się Stany Zjednoczone, które ustalały reguły gry strategicznych przepływów w okresie globalizacji. Pomimo rozpadu Związku Radzieckiego nie powstała żadna koalicja balansująca. “Po 1991 r. udało się utrzymać dominację Stanów Zjednoczonych, na którą reszta Zachodu się godziła, o ile mogła się bogacić. Był to fenomen, który nie zdarzył się wcześniej, ale od 2018 roku ten świat jest w odwrocie” - stwierdził Jacek Bartosiak.

Świat w odwrocie

Na scenie pojawił się drugi gracz, walczący o kontrolę nad strategicznymi przepływami. Są to Chiny - kraj, który był jednym z głównych beneficjentów skutków przepływów strategicznych regulowanych przez USA. Nigdy dotychczas Stany Zjednoczone nie miały do czynienia z takim konkurentem, będącym uczestnikiem wpiętym w system rynków światowych, jak dzisiejsze Chiny.

Według Bartosiaka w momencie, gdy zaczyna się kwestionować istniejący układ przepływów strategicznych, wszystko zaczyna się sypać. Wymienia symptomy władzy nad przepływami: ustanawianie reguł gry i możliwość ich egzekwowania; decydowanie o tym, jakie są kluczowe miejsca dla owych przepływów; tzw. “enablers” (z ang. “aktywatory”) - to, co umożliwia prowadzenie przepływów strategicznych. W końcu nowe technologie, wynalazki, które tworzą nowe łańcuchy dostaw i to one, zdaniem Bartosiaka, będą kluczowe.

Dlaczego technologie są tak ważne? “Co jakiś czas, pojawia się jakiś (wynalazek - przyp. red.), który zmienia łańcuch dostaw”. Nowym silnikiem spalinowym Bartosiak nazywa sieć 5G. Inwestycje chińskie w przełomowe technologie przewyższają te amerykańskie; między 1979 a 2018 rokiem 50-krotnie wzrósł dochód per capita w Chinach, zaś 550 mln ludzi przeniosło się ze wsi do miast. Rośnie rola Chin, co według Bartosiaka pokazuje chiński plan strategiczny “Made in China 2025”.

Wszystkie drogi poprowadzą do Pekinu?

Co prognozuje Bartosiak? “Pierwszą ofiarą każdej wojny jest prawda - każdy staje się żołnierzem walczącym o wygraną własnej prawdy.” Będzie miała zatem miejsce rywalizacja o wygląd “rules of the road” - głównych zasad prowadzenia przepływów strategicznych. Pojawi się dyskusja o alternatywnym modelu społecznego kontraktu. Historia tak naprawdę się nie skończyła: geopolityka będzie miała fundamentalny wpływ na gospodarkę. Więcej będzie spolaryzowanych, chaotycznych działań, mniej zaś tych przewidywalnych.

Gdzie w tym wszystkim miejsce Polski? Bartosiak mówi: “Położenie Polski i Rumunii na łuku Karpat, daje nam dywidendę geopolityczną w przypadku “Pasa i Szlaku”, stąd 16+1 czy 17+1, stąd Trójmorze, stąd niepokój Niemiec. Mocarstwa zewnętrzne, jak Stany Zjednoczone czy Chiny, widzą ten region podobnie, tylko z odmiennych stron: jako coś pomiędzy Niemcami i Rosją, co może balansować lewary na Rosji i Niemcach”.

Bartosiak w doradza, by zachować krytyczne myślenie i obserwować z uwagą rozwój wydarzeń. Jedni mówią, że środek ciężkości wciąż leży w USA, inni, że już przeniósł się do Chin. Jedno jest jednak pewne: już nie będzie tak, jak kiedyś.

dr Jacek Bartosiak - prawnik, autor kilku książek o tematyce geopolitycznej, założyciel i właściciel firmy Strategy&Future, Senior Fellow w The Potomac Foundation w Waszyngtonie.

Autor: Marta Brewer