Obywatele w walce o lepszą przyszłość – relacja z debaty
Don Kichot walczył z wiatrakami, a my, obywatele, walczymy z czołgiem partyjnym i korporacyjnym. Czy jak Don Kichot jesteśmy skazani z góry na porażkę? Jeśli nie, to jak skutecznie prowadzić kampanie obywatelskie? Czy zachodnie społeczności mogą być dla nas wzorem w walce o lepszą codzienność?
Odpowiedzi na pytania szukali: Jan Śpiewak – działacz społeczny, socjolog, współtwórca Stowarzyszenia Miasto Jest Nasze, Krzysztof Tańcula – dziennikarz, aktywista, członek organizacji Obywatelski Mielec oraz Bartosz Brzyski – politolog, rzecznik prasowy stowarzyszenia Klub Jagielloński. Każdy z gości opowiedział o innej formie aktywności obywatelskiej.
Spotkanie zorganizował Instytut Spraw Obywatelskich we współpracy z Regionalnym Ośrodkiem Debaty Międzynarodowej w Łodzi w ramach IV Kongresu Kuźni Kampanierów 18 maja 2019 roku w EC1 Łódź – Miasto Kultury.
Czy miasto jest rzeczywiście nasze?
Jan Śpiewak nawiązał do nagłośnienia afery reprywatyzacyjnej w Warszawie oraz startu w wyborach samorządowych na prezydenta Warszawy w 2018 roku.
Mówiąc o swojej działalności w Miasto Jest Nasze, opisywał problemy związane z podziałem sceny politycznej i z rolą mediów, które nazwał puszką rezonansową. Choć na początku media chętnie mówiły o działaniach stowarzyszenia, które ujawniały kulisy afery reprywatyzacyjnej, po pewnym czasie zaczęły przedstawiać stowarzyszenie i Śpiewaka jako osoby działające wbrew rozwojowi miasta. Aktywista krytykował wizję społeczeństwa, które ma działać jak trybiki w zegarku sterowanym przez czołg partyjny i korporacyjny.
W oparach absurdu i płyt wiórowych
Protest mieszkańców Mielca to przykład walki lokalnej społeczności z międzynarodowym korporacyjnym gigantem. Fabryka Kronospan produkuje płyty wiórowe. Jednocześnie emituje do atmosfery pyły, zanieczyszczające powietrze. Taka sytuacja zmusiła mielczan do organizacji marszu protestacyjnego z centrum miasta do Kronospanu w marcu 2018 roku.
W manifestacji udział wzięło 15 tys. ludzi – około 1/4 mieszkańców miasta. Chwilowe zainteresowanie mediów ogólnopolskich i tu nie przyniosło efektu: – Nic się nie wydarzyło. Przed wyborami samorządowymi zostaliśmy pogłaskani i tyle. Potrzeba większej konsekwencji niż apelowanie do mediów ogólnopolskich – skwitował Krzysztof Tańcula i podkreślił, że nagłaśnianie sprawy dla samego jej nagłaśniania nie ma sensu - trzeba mieć mimo wszystko plan działania.
Zmiany? Ale jakie?
Bartosz Brzyski opowiedział między innymi o prowadzonej przez Klub Jagielloński walce przeciwko zmianie ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego, którą chciało wprowadzić PiS. Zmiana pogłębiłaby wpływy dwóch największych partii: PiS i PO, spychając na margines mniejsze ugrupowania i wzmacniając polaryzację polskiej sceny politycznej. Petycję protestacyjną do liderów Zjednoczonej Prawicy podpisało ponad 5 tysięcy osób, a prezydent Andrzej Duda zawetował zmianę.
Reakcja mediów, które określiły Klub Jagielloński, stowarzyszenie o prawicowych tendencjach, jako przeciwnika PiS potwierdziła, że polaryzacja dotyczy także opinii publicznej. – Istnieje przeświadczenie, że jeśli stajemy przeciw czemuś, co mówi jedna grupa, to jesteśmy z tej drugiej – stwierdził Brzyski. Ważne jest, by nie działać przeciwko konkretnym osobom czy ugrupowaniom, lecz całym mechanizmom.
Na Zachodzie lepiej?
Słuchacze poprosili o porównanie skuteczności działań obywatelskich na zachodzie, które uznać można za dużo efektywniejsze, z sytuacją polską. Jan Śpiewak jako przykład przywołał protesty żółtych kamizelek we Francji. Jego zdaniem są one dowodem na to, że za granicą też zdarzają się przypadki kryminalizacji aktywności społecznych. Bartosz Brzyski dodał, że społeczeństwa zachodnie mają większe możliwości: są bogatsze, mają więcej wolnego czasu i dłuższy staż w działalności na rzecz dobra wspólnego. Krzysztof Tańcula określił polskie inicjatywy społeczne jako festyny problemów i zwrócił uwagę na niski poziom obywatelskości naszego społeczeństwa.
Bunt bez strachu
Goście pozostawili wskazówki, jak można się doskonalić i co robić, by osiągnąć sukces.
Krzysztof Tańcula podkreślał aspekt praktyczny: ważne jest, by do ruchów czy stowarzyszeń szukać ludzi samozatrudnionych oraz wykonujących wolne zawody, którzy mają większe możliwości działania i pogodzenia życia zawodowego z obywatelską aktywnością.
O potrzebie posiadania wiary w prowadzone działania bez oczekiwania czegoś w zamian mówił Bartosz Brzyski.
Jan Śpiewak na pierwszym planie postawił nieposłuszeństwo obywatelskie, które jego zdaniem jest jedyną odpowiedzią na dzisiejszą sytuację i podsumował dyskusję apelem:
– Nie lękajcie się i buntujcie się.
Relacja: Marta Brewer
Zdjęcia: Piotr Skubisz
