Relacja z debaty online „Tiry na Tory — towary na kolej? Transport a międzynarodowe interesy”

23 lipca 2020 r. odbyła się debata „Tiry na Tory — towary na kolej? Transport a międzynarodowe interesy”. Było to pierwsze takie wydarzenie online zorganizowane przez Regionalny Ośrodek Debaty Międzynarodowej w Łodzi i kampanię obywatelską „Tiry na Tory” prowadzone przez Instytut Spraw Obywatelskich.

W debacie wzięli udział:

dr Michał Beim — ekspert zajmujący się transportem miejskim i regionalnym, a w przeszłości także członek Głównej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej, i członek zarządu Polskich Kolei Państwowych S.A.

Michał Litwin — dyrektor ds. Strategii Hyper Poland oraz dyrektor Generalny Związku Niezależnych Przewoźników Kolejowych, doradca zarządów wiodących firm transportowych, konsultingowych oraz samorządów regionalnych w zakresie transportu kolejowego i lotniczego.

dr Jakub Majewski — analityk i specjalista w zakresie logistyki, rozwoju systemów transportowych, inwestycji infrastrukturalnych oraz organizacji przewozów publicznych, od 2014 Prezes Fundacji „Pro Kolej”.

Moderatorem debaty był Rafał Górski, prezes Instytutu Spraw Obywatelskich.

Podczas spotkania padło pytanie o szansę kolei z punktu widzenia położenia geograficznego Polski. Zdaniem dr. Jakuba Majewskiego zaletą Polski nie jest samo położenie na przecięciu szlaków kolejowych, ale sam fakt, że stanowimy ścianę wschodnią Unii Europejskiej. Podkreślił korzyści gospodarcze, które mogłyby rozwinąć się przy współpracy kolejowej między Chinami a Unią Europejską. O roli biznesu wspomniał Michał Litwin, wskazując, że szansą dla przedsiębiorców jest rosnący rynek Indii i postępująca demografia w tym kraju. Zwrócił uwagę na problemy, wynikające z braku inwestycji na kolei w minionych latach. Zdaniem dr. Michała Beima nie można skupić się wyłącznie na interesach globalnych, zaniedbując przy tym lokalne problemy w transporcie.

Podniesiony został również temat barier, z jakimi musi mierzyć się polityka transportowa. Majewski wskazuje na deficyt kolei w infrastrukturze. Przedsiębiorcy często nie mogą wykorzystać tego środka transportu do przewozu towarów ze względu na rzadkość występowania terminali intermodalnych. Prezes Fundacji „Pro Kolej” wskazuje, że obecność terminalu przeładunkowego w każdym powiecie pozwoliłaby na stworzenie sieci logistycznej dla całej Polski. Innym wyzwaniem z zakresu transportu jest nieuczciwa konkurencja na rynku towarowym. Litwin twierdzi, że barierą jest wysokość stawek obowiązujących przy przejazdach towarowych. W obecnej konstrukcji może okazać się, że przewiezienie ładunku tirem, jest tańsze. Dyrektor ds. Strategii Hyper Poland sądzi, że ilość inwestycji w kolei, jest w tym momencie znikoma. Co więcej, zaznaczył, że w kwestiach gospodarczych kolej może przynosić więcej zysków. Obecna forma drogowego transportu w Polsce jest tańsza dla biznesu, co stanowi barierę konkurencyjności dla kolei. Z drugiej strony głos zabrał Michał Beim, podkreślając znaczenie sektora drogowego w gospodarce. Istnieje jednak niepewna przyszłość tego sektora, ze względu na problem demograficzny - coraz mniej osób decyduje się na podjęcie pracy w transporcie kolejowym. Paneliści zauważyli, że ważne jest docenienie transportu kolejowego przez przedsiębiorców. Niektórzy już na to zwracają uwagę, między innymi w sektorze meblowym istnieje przymus częściowego przewozu kolejowego.

Pod dyskusję poddano trendy obecne w krajach europejskich. Majewski podkreślił, że europejski aparat przymusu - zmiany prawa - pozytywnie wpłynęły na inwestycje kolejowe. W związku z aktualnymi trendami ekologiczno - energetycznymi należy spodziewać się inwestycji w tym zakresie. Trendy ekologiczne są tylko kwestią czasu, niezależnie od wizji naszych polityków - powiedział Majewski. Michał Litwin odniósł się do raportu, który wykazał opóźnienie w budowie kolei szybkich prędkości w krajach europejskich o niemal dekadę. Przeszkodę stanowi brak jasnej współpracy między zarządcami kolejowymi na rynku międzynarodowym. Pojawił się pomysł powstania wspólnej sieci kolejowej. Beim podkreślił znaczenie Nowego Zielonego Ładu przy rozbudowie kolei. Rosnące zainteresowanie brakiem śladu węglowego wśród konsumentów i przedsiębiorców jest ważnym trendem. Automatyzacja kolei pozwala na ograniczenie kosztów związanych z rozwijającą się cyfryzacją transportu - podkreślił Beim.

Druga część debaty to czas na pytania wirtualnej publiczności. Dotyczyły one m.in. podejścia polityków do tematu inwestycji w kolej, rozrostu kolei rozproszonych oraz problemu przestrzennego związanego z transportem. Zdaniem Majewskiego politycy deklarują tylko zainteresowanie tym tematem, ale nie podejmują istotnych działań. W odniesieniu do kolei rozproszonych głos zabrał Michał Litwin, który zwrócił uwagę na odchodzenie od tego rozwiązania, mimo dużych szans w kwestiach turystycznych, jak i transportowych. Nie zabrakło również pytań związanych z przyszłością kolei w związku z pandemią koronawirusa.

Moderator zwieńczył dyskusję pytaniem o rolę działań społecznych obywateli w walce o lepszą kolej. Wskazane zostały sposoby na budowanie sprawniejszego transportu kolejowego: informowanie społeczności lokalnej o ofercie kolejowej, wywieranie nacisku na samorządowych i centralnych polityków. Najważniejsze jednak jest, aby zdać sobie sprawę, że każdy z nas ma wpływ na tworzenie transportu kolejowego.

Autor: Wojciech Szymczak

Foto: Zespół RODM Łódź